Σαν σήμερα... 15 Νοέμβρη 1630, φεύγει από τη ζωή ένας πολύ μεγάλος επιστήμονας... ένας άνθρωπος ο οποίος με το έργο του έδωσε ώθηση στην επιστήμη και στην εξέλιξη… ο Γιοχάνες Κέπλερ...

Kepler Johannes (Κέπλερ Γιοχάνες) (1571 - 1630)...

Γερμανός αστρονόμος, αλλά και μαθηματικός, εξέχουσα φυσιογνωμία της επιστημονικής 
επανάστασης, η οποία σχηματικά θεωρείται πως ξεκίνησε το 1543, οπότε και δημοσιεύτη-
καν δύο πρωτοποριακά βιβλία τα οποία άλλαξαν την πορεία της επιστήμης, το «De revo-
lutionibus orbium coelestium» του Nicolaus Copernicus, στο οποίο ο Πολωνός αστ-
ρονόμος ανέπτυξε την ηλιοκεντρική θεωρία του και το «De humani corporis fabrica» 
του Φλαμανδού ιατρού και ανατόμου Andreas Vesalius ή Andre Vesale (1514 - 1564), 
μια πρωτοποριακή εργασία για την ανατομία του ανθρώπινου σώματος. 

Ο Kepler, αν και ήθελε να γίνει κληρικός, από πολύ νωρίς τον μάγεψε η αστρονομία και 
απόφάσισε να ασχοληθεί ενεργά με αυτήν. Τελειώνοντας τις σπουδές του πήρε τη μεγα-
λύτερή του απόφαση. Δέχθηκε τη θέση δασκάλου στην πόλη Graz. 
Έτσι σε ηλικία 23 ετών, το 1594, διδάσκει μαθηματικά και αστρονομία σε ένα θρησκευ-
τικό σχολείο.
Το 1596 εκδίδει το πρώτο του σύγγραμμα, που τιτλοφορείται «Mysterium Cosmogra-
phicum», δηλαδή «Το Ιερό μυστήριο του Κόσμου», έχοντας ήδη από καιρό επεξερ-
γαστεί το περιεχόμενό του, το οποίο αφορά το ηλιοκεντρικό σύστημα.
Μάλιστα υπολογίζοντας τις αποστάσεις των πλανητών από τον Ήλιο, βρήκε πως αυτές, 
παίρνοντας ως μονάδα μέτρησης την απόσταση Γης - Ηλίου, είναι οι ακόλουθες : 
Ερμής 0,39, Αφροδίτη 0,72, Γη 1, Άρης 1,52, Δίας 5,2, και Κρόνος 9,55. 
Βλέποντας όμως την αναλογία αυτών των αποστάσεων, διαπίστωσε πως η απόσταση με-
ταξύ Άρη και Δία ήταν υπερβολικά μεγάλη, υπήρχε δηλαδή κάποιο κενό. 
Έτσι κατέληξε, πως μεταξύ Άρη και Δία θα πρέπει οπωσδήποτε να υπάρχει ένας ακόμη 
άγνωστος πλανήτης. Στο «Mysterium Cosmographicum», ο Kepler αναφέρει την εξής 
φράση: «Μεταξύ Άρη και Δία νέον πλανήτη θέτω».
Αργότερα, το 1600, αποδέχτηκε την πρόσκληση του Tycho Brahe13 (1546 - 1601) και 
μετέβει στην Πράγα, όπου και εργάστηκε δίπλα στο μεγάλο Δανό αστρονόμο. 
Μετά το θάνατο του Brahe, ένα χρόνο αργότερα, διορίσθηκε στη θέση του, από τον 
αυτοκράτορα Ροδόλφο Β' (1576 - 1612) του οίκου των Αψβούργων, ως αυτοκρατορικός 
μαθηματικός, μια θέση την οποία τυπικά διατήρησε από το Νοέμβρη του 1601, μέχρι το 
θάνατό του, το 1630.

Η συνεισφορά του Kepler στην εξέλιξη της αστρονομίας, αναμφίβολα υπήρξε τεράστια. 
Όμως σημαντικό ρόλο σε αυτό, έπαιξε και η επιστημονική κληρονομιά που του άφησε 
ο δάσκαλός του, Tycho Brahe και η οποία περιελάμβανε έναν πολύ μεγάλο όγκο παρατη-
ρησιακών δεδομένων, υψηλής ευκρίνειας. 
Έτσι στα επόμενα χρόνια, από το 1609 έως το 1618, μετά από επίπονη και σκληρή εργα-
σία, κατόρθωσε να παρουσιάσει τους περίφημους τρείς νόμους για την κίνηση των πλα-
νητών, που είναι γνωστοί και ως «Νόμοι του Kepler» και οι οποίοι είναι και σήμερα 
αποδεκτοί. Εδώ να σημειώσουμε ότι εκείνη την εποχή ήταν γνωστοί μόνο έξι πλανήτες 
του Ηλιακού συστήματος (Ερμής, Αφροδίτη, Γη, Άρης, Δίας και Κρόνος).
Οι τρείς νόμοι του Kepler, είναι οι εξής : 1) Νόμος των ελλειπτικών τροχιών : Οι πλα-
νήτες περιφέρονται γύρω από τον Ήλιο και διαγράφουν κατά την περιστροφή τους ελ-
λειπτικές τροχιές. Στη μία από τις δύο εστίες της έλλειψης βρίσκεται ο Ήλιος. 
2) Νόμος των ίσων εμβαδών : Η νοητή ευθεία, η οποία συνδέει το κέντρο του κάθε 
πλανήτη, με το κέντρο του Ήλιου, διαγράφει εμβαδά ανάλογα με το χρόνο. Αν διαγράφει 
εμβαδόν συγκεκριμένο σε δεδομένο χρονικό διάστημα, σε διπλάσιο χρόνο διαγράφεται 
το διπλάσιο εμβαδόν. Ο λόγος είναι ότι ο κάθε πλανήτης κινείται ταχύτερα όταν βρίσκε- 
ται κοντά στο περιήλιο της τροχιάς του από ότι κοντά στο αφήλιο. 
3) Νόμος των περιόδων : Το τετράγωνο του χρόνου που απαιτείται για να συμπληρώ-
σει ένας πλανήτης μία πλήρη περιφορά γύρω από τον Ήλιο, είναι ανάλογο του κύβου του 
μεγάλου ημιάξονα της ελλειπτικής του τροχιάς και η σταθερά της αναλογίας είναι η ίδια 
για όλους τους πλανήτες.
Τους δύο πρώτους νόμους τους δημοσίευσε το 1609 στο βιβλίο «Astronomia nova» και 
το 1619 στο βιβλίο «Harmonices Mundi» ολοκλήρωσε την εργασία του, προσθέτοντας 
και τον τρίτο.

Εφαρμόζοντας στην πράξη τους νόμους της κίνησης των πλανητών, ο Kepler υπήρξε ο 
πρώτος αστρονόμος που προέβλεψε με επιτυχία μία διάβαση της Αφροδίτης. Αυτή συνέ-
βη το 1631. Στις 17 Οκτώβρη 1604, ο Kepler παρατήρησε ένα πολύ φωτεινό άστρο, το 
οποίο είχε εμφανισθεί ξαφνικά στην κατεύθυνση του αστερισμού του Οφιούχου. 
Σήμερα είναι αποδεκτό, πως εκείνος ο αστέρας ήταν ένας υπερκαινοφανής (supernova), 
γνωστός ως Υπερκαινοφανής 1604 (Supernova 1604). 
Η εμφάνιση του νέου αστέρα, τον οποίο ο Kepler περιέγραψε στο βιβλίο του «De Stella 
nova in pede Serpentarii», δηλαδή «Περί του Νέου Αστέρος στο πόδι του Οφιού-
χου», έδωσε την αφορμή στον Galileo Galilei να επικρίνει το κυρίαρχο έως τότε, γενικό 
αξίωμα του Αριστοτέλη περί «αφθαρσίας των Ουρανών», δηλαδή περί ενός αμετάβλητου 
Σύμπαντος. Από τότε έως και σήμερα, κανένας άλλος υπερκαινοφανής (supernova) δεν 
έχει παρατηρηθεί στο Γαλαξία μας.
Από το 1618 και μέχρι το 1621, ο Kepler επεξεργάστηκε το επτάτομο έργο του «Epitome 
astronomiae Copernicanae», δηλαδή «Επιτομή της Κοπερνίκειας Αστρονομίας». 
Το έργο αυτό, στο οποίο ο Kepler συγκέντρωσε, αλλά και ανέπτυξε ακόμα περισσότερο το 
προηγούμενο έργο του, έπαιζε σημαντικό ρόλο στην αποδοχή του ηλιοκεντρικού συστήμα-
τος κατά τον επόμενο αιώνα. 
Το 1627 ολοκλήρωσε και δημοσίευσε τους Ροδόλφειους ή Ροδολφινούς Πίνακες 
(Rudolphine Tables), οι οποίοι περιελάμβαναν τις κινήσεις των και έδιναν οδηγίες για 
τον εντοπισμό των πλανητών του Ηλιακού συστήματος, οι οποίες βασίζονταν στις ακριβείς 
παρατηρήσεις του Tycho Brahe. 
Ακόμα περιείχαν μια σειρά αστρικών καταλόγων, προσδιορίζοντας τις θέσεις 1055 αστέ-
ρων, με ακρίβεια μερικών πρώτων λεπτών της μοίρας, έδιναν ακριβείς μελλοντικές θέσεις 
των πλανητών και επέτρεπαν την πρόβλεψη σπάνιων αστρονομικών γεγονότων. 
Τέλος είναι οι πρώτοι που περιέχουν διορθωτικούς συντελεστές για την ατμοσφαιρική διά-
θλαση, καθώς και λογαριθμικούς - αντιλογαριθμικούς πίνακες επεξεργασμένους από τον 
ίδιο τον Kepler.

Κοσμάς Λεοντιάδης

*Το παραπάνω κείμενο, αποτελεί λήμμα από το απόσπασμα βιογραφιών, του υπό 
έκδοση τετράτομου έργου μου... «Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό των Άστρων και των 
ουράνιων αντικειμένων»