Κύκνος Χ-1 (Cygnus X-1)... Νέα στοιχεία για την «πρώτη» μαύρη τρύπα...

Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 αρκετοί φυσικοί συνειδητοποίησαν ότι μια μαύρη τρύ-

πα που σχηματίζει ένα διπλό σύστημα με άστρο-συνοδό, θα μπορούσε να προκαλεί την εκπομπή ακτίνων Χ. Ο αστρικός άνεμος που εκπέμπεται από την επιφάνεια του άστρου 

θα μπορούσε να αιχμαλωτιστεί από το βαρυτικό πεδίο της μαύρης τρύπας. Τα ρεύματα 

του αερίου του ανέμου γύρω από την μαύρη τρύπα συγκρούονται σφοδρότατα μεταξύ 

τους, με αποτέλεσμα να θερμαίνονται σε υψηλότατες θερμοκρασίες και να εκπέμπουν 

ακτίνες Χ. Κατέληξαν λοιπόν στο συμπέρασμα, σε μια εποχή που η ιδέα των μαύρων 

τρυπών μάλλον συμβάδιζε με την επιστημονική φαντασία, ότι θα μπορούσαμε να χρη-σιμοποιήσουμε έναν συνδυασμό οπτικών τηλεσκοπίων και τηλεσκοπίων ακτίνων Χ για 

την αναζήτηση των μαύρων τρυπών. Υποψήφιες μαύρες τρύπες θα ήταν εκείνα τα συσ-

τήματα διπλών άστρων των οποίων το ένα μέλος είναι οπτικά μεν ορατό αλλά σκοτεινό 

στην περιοχή των ακτίνων Χ και το άλλο οπτικά σκοτεινό αλλά λαμπερό στην περιοχή 

των ακτίνων Χ (μαύρη τρύπα).
Όμως το πρόβλημα των αστρονόμων με τις ακτίνες Χ είναι ότι αυτές δεν διαπερνούν 

την γήινη ατμόσφαιρα (ευτυχώς γιατί είναι επικίνδυνες για τον άνθρωπο). Στην δεκαε-

τία του 1960 άρχισαν τα πρώτα βήματα της αστρονομίας ακτίνων Χ, θέτοντας ανιχνευ-

τές ακτίνων Χ σε τροχιά γύρω από τη Γη, αρχικά ως πάρεργο της παρακολούθησης των πυρηνικών δοκιμών των ΗΠΑ-Σοβιετικής Ένωσης.
Στη συνέχεια τα τηλεσκόπια ακτίνων Χ ανακάλυψαν πολλές κοσμικές πηγές ακτίνων Χ 

που πιθανόν να έκρυβαν μαύρες τρύπες. Η πηγή ακτίνων Χ που εντοπίστηκε το 1964 

στον αστερισμό του Κύκνου, ήταν η πιο πιθανή περίπτωση να κρύβει μια μαύρη τρύπα 

και ονομάστηκε Κύκνος Χ-1 (Cygnus X-1).

Το 1974 και ενώ ο Κύκνος Χ-1 ήταν στη λίστα των πιθανών μαύρων τρυπών ο Kip Thor-

ne στοιχημάτισε με τον Stephen Hawking υποστηρίζοντας ότι πράγματι επρόκειτο για 

μαύρη τρύπα. Το στοίχημα ήταν μια συνδρομή στο περιοδικό Penthouse για τον Thorne 

και μια συνδρομή στο περιοδικό Private Eye για τον Hawking.
Τον Ιούνιο του 1990 ο Hawking παραδέχθηκε την ήττα του, επικυρώνοντάς την με το δακτυλικό του αποτύπωμα.

Νέες παρατηρήσεις δείχνουν πως η μαύρη τρύπα Κύκνος Χ-1 έχει μεγαλύτερη μάζα σε 

σχέση με αυτή που υπολόγιζαν οι αστρονόμοι μέχρι σήμερα. Επιπλέον είναι και η μαύρη τρύπα με την μεγαλύτερη μάζα που παρατηρήθηκε ποτέ χωρίς τη χρήση βαρυτικών κυ-

μάτων.