Αν και πιστεύεται ότι στην αρχαιότητα γνωρίζανε τους μεγεθυντικούς φακούς, εν τούτοις, μόνο από το 13ο αιώνα μ.Χ. και μετά υπάρχουν οι αποδείξεις για τη χρήση τους.
Έτσι, π.χ. ο Ρογήρος Δάκων αναφέρει το 13ο αιώνα τη χρήση διόπτρας, ενώ σε κάποια επιγραφή αναγράφεται το όνομα κατασκευαστή διόπτρας, του Ιταλού Αρμάτη, που πέθα-
νε το 1317. Οι ανακαλύψεις όμως αυτές έμειναν ανεκμετάλλευτες.
Ακόμα θα πρέπει να αναφερθεί ότι το 16ο αιώνα ο Πόρτας κατόρθωσε με συνδυασμό δυο φακών να παρατηρήσει μακρινά αντικείμενα πετυχαίνοντας μεγέθυνση.
Το 1570 οι Άγγλοι Leonard και Thomas Digges κατασκεύασαν ένα όργανο, που θα μπορού-
σε να θεωρηθεί τηλεσκόπιο, χρησιμοποιώντας κυρτούς φακούς και έναν καθρέφτη, αλλά, είχε μόνο πειραματική χρήση και δεν έγινε μαζική παραγωγή του.
Το τηλεσκόπιο όπως το γνωρίζουμε σήμερα ανακαλύφτηκε στην Ολλανδία,
όπου η χρήση γυαλιών για τους ανθρώπινους οφθαλμούς είχε εκείνη την εποχή μεγάλη διάδοση.
Η παράδοση αναφέρει ότι τα δυο παιδιά ενός πωλητή γυαλιών, καθώς παίζανε με φακούς, πρόσεξαν ότι τοποθετώντας έναν αμφίκυρτο φακό μπροστά από έναν αμφίκοιλο μπορού-
σαν να διακρίνουν το μεταλλικό κόκορα του κωδωνοστασίου της εκκλησίας καλύτερα και
μεγαλύτερο απ΄ ότι με γυμνό μάτι. Ανακοίνωσαν λοιπόν την παρατήρησή τους στον πατέ-
ρα τους, που επανέλαβε το πείραμα, και από εκεί και μετά άνοιξε ο δρόμος για την ανακά-
λυψη της διόπτρας.
Ιστορικά καταγραμμένο όμως είναι πως η κυβέρνηση της Χάγης, τον Οκτώβριο του 1608, συζήτησε την ευρεσιτεχνία, πρώτα του Hans Lιppershey από το Middelburg και ακολού-
θως του Jacob Metius από το Alkamaar, που αφορούσε ένα όργανο με το οποίο "μπορού-
σε κανείς να δει μακρινά αντικείμενα σαν να ήταν κοντά".
Το όργανο αυτό είχε ένα κοίλο και ένα κυρτό φακό σε ένα σωλήνα και μπορούσε να δώσει τρεις ή τέσσερις φορές μεγέθυνση. Παρότι θεωρήθηκε πολύ απλή κατασκευή, δόθηκε βραβείο στον Metius και ζητήθηκε από τον Lιppershey να κατασκευάσει μερικά τέτοια όργανα. Φαίνεται όμως ότι η δόξα ανήκει σε έναν άλλο κάτοικο του Middelburg τον Έλλη- να Ζαχαρία Ιωαννίδη ή Ζάνσεν, φυγάδα από την Κωνσταντινούπολη μετά την άλωσή της, που την ίδια περίοδο είχε ήδη κατασκευάσει τηλεσκόπιο, το οποίο μάλιστα προσπαθούσε
να πουλήσει στην αγορά της Φρανκφούρτης.
Τα νέα του καινούργιου οργάνου απλώθηκαν γρήγορα στην Ευρώπη και από τον Απρίλιο του 1609 μπορούσε κανείς να τα αγοράσει σε καταστήματα της Pont Neuf στο Παρίσι και τέσσερις μήνες αργότερα στην Ιταλία.
Έχει επίσης καταγραφεί ότι ο Thomas Harriot παρατήρησε τη Σελήνη τον Αύγουστο του 1609 με τηλεσκόπιο στις 6Χ. Αλλά, παρόλα αυτά, ήταν ο Γαλιλαίος που έκανε το όργανο αυτό διάσημο και ταυτίστηκε με την ανακάλυψή του.
Το πρώτο του τηλεσκόπιο ο Γαλιλαίος το κατασκεύασε τον Ιούνιο ή Ιούλιο του 1609 και έδινε μεγέθυνση 3Χ. Παρουσίασε τον Αύγουστο του ιδίου έτους στη Γερουσία της Βενε-
τίας ένα τηλεσκόπιο που έδινε μεγέθυνση 8Χ, ενώ τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο του 1609 κατασκεύασε τηλεσκόπιο με δυνατότητα μεγέθυνσης 20Χ. Παρατήρησε τη Σελήνη και ανακάλυψε τέσσερις δορυφόρους του πλανήτη Δία.
Το τηλεσκόπιο, με το οποίο παρατηρούσε ο Γαλιλαίος, ήταν από μόλυβδο (ο σωλήνας)
και είχε εστιακή απόσταση 30-40 ίντσες. Για προσοφθάλμιο είχε επιπεδόκοιλο φακό, εστιακής απόστασης 2 ιντσών. Ο αντικειμενικός φακός ήταν επιπεδόκυρτος, διαμέτρου
0.5 έως 1.0 ίντσα και το οπτικό πεδίο ήταν μόλις 15' της μοίρας (έβλεπε τη μισή Σελήνη).
Ο φακός ήταν γεμάτος από μικρές φυσαλίδες και είχε ελαφρώς πρασινωπό χρώμα (απο-τέλεσμα της πρόσμιξης σιδήρου). Το σχήμα των φακών ήταν ικανοποιητικό στο κέντρο
αλλά απογοητευτικό στην περιφέρεια. Η λείανση των φακών ήταν μάλλον φτωχή.
Το είδωλο του παρατηρούμενου αντικειμένου ήταν ορθό, αλλά η ευκρίνειά του ήταν ικανοποιητική μόνο στο κέντρο. Σήμερα ένα τέτοιο τηλεσκόπιο δεν θα προκαλούσε το ενδιαφέρον ούτε των ερασιτεχνών αστρονόμων, αλλά, αυτό το όργανο ήταν που άνοιξε
το δρόμο στα σημερινά υπερσύγχρονα αστεροσκοπεία με τα τεράστια τηλεσκόπια.
Το 1609, που ο Γαλιλαίος άρχισε την παρατήρηση των ουρανίων σωμάτων με
το τηλεσκόπιό του, θεωρείται η χρονιά - ορόσημο για την Αστρονομία.
Στους αιώνες που ακολούθησαν τα τηλεσκόπια συνεχώς βελτιώνονταν και μεγάλωναν. Πάντοτε όμως στηριζόταν στη βασική αρχή τους, δηλαδή στη συγκέντρωση του φωτός.
*Απόσπασμα από άρθρο του Θεόδωρου Γ. Ορφανίδη
Έτσι, π.χ. ο Ρογήρος Δάκων αναφέρει το 13ο αιώνα τη χρήση διόπτρας, ενώ σε κάποια επιγραφή αναγράφεται το όνομα κατασκευαστή διόπτρας, του Ιταλού Αρμάτη, που πέθα-
νε το 1317. Οι ανακαλύψεις όμως αυτές έμειναν ανεκμετάλλευτες.
Ακόμα θα πρέπει να αναφερθεί ότι το 16ο αιώνα ο Πόρτας κατόρθωσε με συνδυασμό δυο φακών να παρατηρήσει μακρινά αντικείμενα πετυχαίνοντας μεγέθυνση.
Το 1570 οι Άγγλοι Leonard και Thomas Digges κατασκεύασαν ένα όργανο, που θα μπορού-
σε να θεωρηθεί τηλεσκόπιο, χρησιμοποιώντας κυρτούς φακούς και έναν καθρέφτη, αλλά, είχε μόνο πειραματική χρήση και δεν έγινε μαζική παραγωγή του.
Το τηλεσκόπιο όπως το γνωρίζουμε σήμερα ανακαλύφτηκε στην Ολλανδία,
όπου η χρήση γυαλιών για τους ανθρώπινους οφθαλμούς είχε εκείνη την εποχή μεγάλη διάδοση.
Η παράδοση αναφέρει ότι τα δυο παιδιά ενός πωλητή γυαλιών, καθώς παίζανε με φακούς, πρόσεξαν ότι τοποθετώντας έναν αμφίκυρτο φακό μπροστά από έναν αμφίκοιλο μπορού-
σαν να διακρίνουν το μεταλλικό κόκορα του κωδωνοστασίου της εκκλησίας καλύτερα και
μεγαλύτερο απ΄ ότι με γυμνό μάτι. Ανακοίνωσαν λοιπόν την παρατήρησή τους στον πατέ-
ρα τους, που επανέλαβε το πείραμα, και από εκεί και μετά άνοιξε ο δρόμος για την ανακά-
λυψη της διόπτρας.
Ιστορικά καταγραμμένο όμως είναι πως η κυβέρνηση της Χάγης, τον Οκτώβριο του 1608, συζήτησε την ευρεσιτεχνία, πρώτα του Hans Lιppershey από το Middelburg και ακολού-
θως του Jacob Metius από το Alkamaar, που αφορούσε ένα όργανο με το οποίο "μπορού-
σε κανείς να δει μακρινά αντικείμενα σαν να ήταν κοντά".
Το όργανο αυτό είχε ένα κοίλο και ένα κυρτό φακό σε ένα σωλήνα και μπορούσε να δώσει τρεις ή τέσσερις φορές μεγέθυνση. Παρότι θεωρήθηκε πολύ απλή κατασκευή, δόθηκε βραβείο στον Metius και ζητήθηκε από τον Lιppershey να κατασκευάσει μερικά τέτοια όργανα. Φαίνεται όμως ότι η δόξα ανήκει σε έναν άλλο κάτοικο του Middelburg τον Έλλη- να Ζαχαρία Ιωαννίδη ή Ζάνσεν, φυγάδα από την Κωνσταντινούπολη μετά την άλωσή της, που την ίδια περίοδο είχε ήδη κατασκευάσει τηλεσκόπιο, το οποίο μάλιστα προσπαθούσε
να πουλήσει στην αγορά της Φρανκφούρτης.
Τα νέα του καινούργιου οργάνου απλώθηκαν γρήγορα στην Ευρώπη και από τον Απρίλιο του 1609 μπορούσε κανείς να τα αγοράσει σε καταστήματα της Pont Neuf στο Παρίσι και τέσσερις μήνες αργότερα στην Ιταλία.
Έχει επίσης καταγραφεί ότι ο Thomas Harriot παρατήρησε τη Σελήνη τον Αύγουστο του 1609 με τηλεσκόπιο στις 6Χ. Αλλά, παρόλα αυτά, ήταν ο Γαλιλαίος που έκανε το όργανο αυτό διάσημο και ταυτίστηκε με την ανακάλυψή του.
Το πρώτο του τηλεσκόπιο ο Γαλιλαίος το κατασκεύασε τον Ιούνιο ή Ιούλιο του 1609 και έδινε μεγέθυνση 3Χ. Παρουσίασε τον Αύγουστο του ιδίου έτους στη Γερουσία της Βενε-
τίας ένα τηλεσκόπιο που έδινε μεγέθυνση 8Χ, ενώ τον Οκτώβριο ή Νοέμβριο του 1609 κατασκεύασε τηλεσκόπιο με δυνατότητα μεγέθυνσης 20Χ. Παρατήρησε τη Σελήνη και ανακάλυψε τέσσερις δορυφόρους του πλανήτη Δία.
Το τηλεσκόπιο, με το οποίο παρατηρούσε ο Γαλιλαίος, ήταν από μόλυβδο (ο σωλήνας)
και είχε εστιακή απόσταση 30-40 ίντσες. Για προσοφθάλμιο είχε επιπεδόκοιλο φακό, εστιακής απόστασης 2 ιντσών. Ο αντικειμενικός φακός ήταν επιπεδόκυρτος, διαμέτρου
0.5 έως 1.0 ίντσα και το οπτικό πεδίο ήταν μόλις 15' της μοίρας (έβλεπε τη μισή Σελήνη).
Ο φακός ήταν γεμάτος από μικρές φυσαλίδες και είχε ελαφρώς πρασινωπό χρώμα (απο-τέλεσμα της πρόσμιξης σιδήρου). Το σχήμα των φακών ήταν ικανοποιητικό στο κέντρο
αλλά απογοητευτικό στην περιφέρεια. Η λείανση των φακών ήταν μάλλον φτωχή.
Το είδωλο του παρατηρούμενου αντικειμένου ήταν ορθό, αλλά η ευκρίνειά του ήταν ικανοποιητική μόνο στο κέντρο. Σήμερα ένα τέτοιο τηλεσκόπιο δεν θα προκαλούσε το ενδιαφέρον ούτε των ερασιτεχνών αστρονόμων, αλλά, αυτό το όργανο ήταν που άνοιξε
το δρόμο στα σημερινά υπερσύγχρονα αστεροσκοπεία με τα τεράστια τηλεσκόπια.
Το 1609, που ο Γαλιλαίος άρχισε την παρατήρηση των ουρανίων σωμάτων με
το τηλεσκόπιό του, θεωρείται η χρονιά - ορόσημο για την Αστρονομία.
Στους αιώνες που ακολούθησαν τα τηλεσκόπια συνεχώς βελτιώνονταν και μεγάλωναν. Πάντοτε όμως στηριζόταν στη βασική αρχή τους, δηλαδή στη συγκέντρωση του φωτός.
*Απόσπασμα από άρθρο του Θεόδωρου Γ. Ορφανίδη
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου