Το διάγραμμα Hertzsprung - Russel, είναι ένα βασικό εργαλείο για όλους όσους ασχο-λούνται με την αστρονομία και την αστροφυσική (επιστήμονες, αλλά και ερασιτέχνες).
Το διάγραμμα H-R έλυσε το πρόβλημα της ταξινόμησης των άστρων, αφού τοποθετών-
τας τα σε συγκεκριμένα σημεία, δίνει πληροφορίες για τον κύκλο ζωής, το παρελθόν,
αλλά και το μέλλον τους.
Στο διάγραμμα καθορίζεται η θέση των άστρων και η φάση εξέλιξης τους, με βάση τη θερμοκρασία και το φασματικό τους τύπο στον άξονα των τετμημένων από τη μια και
το απόλυτο μέγεθος και τη φωτεινότητα τους, στους άξονες των τεταγμένων, από την
άλλη. Το διάγραμμα που προέκυψε από την παρατήρηση χιλιάδων αστέρων, μας οδη-
γεί σε τρείς βασικούς σχηματισμούς.
α) Κύρια ακολουθία. Είναι η στενή λωρίδα, που ξεκινάει από την πάνω αριστερή
γωνία του διαγράμματος, το διασχίζει διαγώνια και καταλήγει στην κάτω δεξιά του
γωνία. Τη λωρίδα αυτή καταλαμβάνουν όλοι οι νάνοι αστέρες, που καίνε υδρογόνο
στον πυρήνα τους, από τους πιο θερμούς και φωτεινούς, έως τους πιο ψυχρούς και αμυδρούς. Τα άστρα μεγάλης μάζας παρουσιάζουν και μεγαλύτερη φωτεινότητα.
Στην κύρια ακολουθία τα άστρα περνούν τον περισσότερο χρόνο της ζωής τους και
έτσι είναι φυσικό να αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των άστρων.
β) Ο κλάδος των γιγάντων. Βρίσκεται στην πάνω δεξιά γωνιά του διαγράμματος
και εκεί υπάρχουν οι ψυχροί και φωτεινοί αστέρες, δηλαδή οι γίγαντες και οι υπερ-
γίγαντες. Ο αριθμός τους είναι σημαντικά μικρότερος των αστέρων της κύριας ακο-
λουθίας, μιας και αποτελούν γερασμένα άστρα που βρίσκονται στα τελευταία στάδια
της ζωής τους.
γ) Λευκοί νάνοι. Αστρικά πτώματα, στο εσωτερικό των οποίων δεν συντελείται κα-
μιά πυρηνική σύντηξη. Είναι ότι έχει απομείνει μετά το θάνατο άστρων, των οποίων
η μάζα, στο τέλος της ζωής τους, δεν ήταν μεγαλύτερη από 1,44 MSun.
Οι λευκοί νάνοι είναι θερμά και αμυδρά σώματα και στο διάγραμμα H-R καταλαμβά-
νουν την κάτω αριστερή του γωνία.
Υπάρχουν δύο είδη διαγραμμάτων H-R : 1) Τα παρατηρησιακά H-R διαγράμματα,
όπου τοποθετούνται τα παρατηρησιακά χαρακτηριστικά των άστρων και παίρνουμε
όλα τα φυσικά χαρακτηριστικά τους (ακτίνα, μάζα κλπ).
2) Τα θεωρητικά διαγράμματα H-R, όπου αποτυπώνουν τη θεωρητική εξέλιξη των
αστέρων, σύμφωνα με τις τιμές των φυσικών τους χαρακτηριστικών.
Το διάγραμμα πήρε την ονομασία του από τους δύο αστρονόμους, που το ανακάλυψαν
σε διαφορετικές και ανεξάρτητες εργασίες, στις αρχές του 20ου αιώνα (από το 1905 έως
το 1909)... το Δανό Ejnar Hertzsprung (1873 - 1967 κ.ε) και τον Αμερικανό Henry Norris Russell (1877 - 1957 κ.ε).
Κοσμάς Λεοντιάδης
*Το παραπάνω κείμενο, αποτελεί απόσπασμα από το υπό έκδοση τετράτομο έργο μου
"Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό των Άστρων και των ουράνιων αντικειμένων".
Το διάγραμμα H-R έλυσε το πρόβλημα της ταξινόμησης των άστρων, αφού τοποθετών-
τας τα σε συγκεκριμένα σημεία, δίνει πληροφορίες για τον κύκλο ζωής, το παρελθόν,
αλλά και το μέλλον τους.
Στο διάγραμμα καθορίζεται η θέση των άστρων και η φάση εξέλιξης τους, με βάση τη θερμοκρασία και το φασματικό τους τύπο στον άξονα των τετμημένων από τη μια και
το απόλυτο μέγεθος και τη φωτεινότητα τους, στους άξονες των τεταγμένων, από την
άλλη. Το διάγραμμα που προέκυψε από την παρατήρηση χιλιάδων αστέρων, μας οδη-
γεί σε τρείς βασικούς σχηματισμούς.
α) Κύρια ακολουθία. Είναι η στενή λωρίδα, που ξεκινάει από την πάνω αριστερή
γωνία του διαγράμματος, το διασχίζει διαγώνια και καταλήγει στην κάτω δεξιά του
γωνία. Τη λωρίδα αυτή καταλαμβάνουν όλοι οι νάνοι αστέρες, που καίνε υδρογόνο
στον πυρήνα τους, από τους πιο θερμούς και φωτεινούς, έως τους πιο ψυχρούς και αμυδρούς. Τα άστρα μεγάλης μάζας παρουσιάζουν και μεγαλύτερη φωτεινότητα.
Στην κύρια ακολουθία τα άστρα περνούν τον περισσότερο χρόνο της ζωής τους και
έτσι είναι φυσικό να αποτελούν τη συντριπτική πλειοψηφία των άστρων.
β) Ο κλάδος των γιγάντων. Βρίσκεται στην πάνω δεξιά γωνιά του διαγράμματος
και εκεί υπάρχουν οι ψυχροί και φωτεινοί αστέρες, δηλαδή οι γίγαντες και οι υπερ-
γίγαντες. Ο αριθμός τους είναι σημαντικά μικρότερος των αστέρων της κύριας ακο-
λουθίας, μιας και αποτελούν γερασμένα άστρα που βρίσκονται στα τελευταία στάδια
της ζωής τους.
γ) Λευκοί νάνοι. Αστρικά πτώματα, στο εσωτερικό των οποίων δεν συντελείται κα-
μιά πυρηνική σύντηξη. Είναι ότι έχει απομείνει μετά το θάνατο άστρων, των οποίων
η μάζα, στο τέλος της ζωής τους, δεν ήταν μεγαλύτερη από 1,44 MSun.
Οι λευκοί νάνοι είναι θερμά και αμυδρά σώματα και στο διάγραμμα H-R καταλαμβά-
νουν την κάτω αριστερή του γωνία.
Υπάρχουν δύο είδη διαγραμμάτων H-R : 1) Τα παρατηρησιακά H-R διαγράμματα,
όπου τοποθετούνται τα παρατηρησιακά χαρακτηριστικά των άστρων και παίρνουμε
όλα τα φυσικά χαρακτηριστικά τους (ακτίνα, μάζα κλπ).
2) Τα θεωρητικά διαγράμματα H-R, όπου αποτυπώνουν τη θεωρητική εξέλιξη των
αστέρων, σύμφωνα με τις τιμές των φυσικών τους χαρακτηριστικών.
Το διάγραμμα πήρε την ονομασία του από τους δύο αστρονόμους, που το ανακάλυψαν
σε διαφορετικές και ανεξάρτητες εργασίες, στις αρχές του 20ου αιώνα (από το 1905 έως
το 1909)... το Δανό Ejnar Hertzsprung (1873 - 1967 κ.ε) και τον Αμερικανό Henry Norris Russell (1877 - 1957 κ.ε).
Κοσμάς Λεοντιάδης
*Το παραπάνω κείμενο, αποτελεί απόσπασμα από το υπό έκδοση τετράτομο έργο μου
"Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό των Άστρων και των ουράνιων αντικειμένων".
ΕΝΤΥΠΩΣΙΑΚΟ!!!
ΑπάντησηΔιαγραφήΜε το καλό να ολοκληρώσετε το έργο κύριε Κοσμά.
ΑπάντησηΔιαγραφήΕυχαριστώ φίλε/η... Αργεί ακόμα, αλλά προσπαθώ.
Διαγραφή