Όταν αναφερόμαστε στις κοσμογονικές και θεογονικές αντιλήψεις των αρχαίων
Ελλήνων, μέσα από την μυθολογία τους, βασικά αναφερόμαστε στη «Θεογονία»,
την ποιητική ραψωδία του Ησίοδου. Το έργο εκτιμάται πως γράφτηκε περίπου
το 700 π.κ.ε και αποτελείται από 1032 εξάμετρα. Ο Ησίοδος χρησιμοποιεί έναν
συναρπαστικό αφηγηματικό τρόπο γραφής και παρουσίασης, ο οποίος είχε έντονη απήχηση, κυρίως στις επόμενες γενιές ποιητών και φιλοσόφων.
Μας παρέχει πλήθος πληροφοριών για τους θεούς και τις άλλες θεϊκές ή μυθικές
οντότητες του ελληνικού δωδεκάθεου, οι οποίες πλαισιώνονται με πληθώρα ερμη-
νειών και εξηγήσεων για τα γενεαλογικά δένδρα των θεών, τη ζωή τους, τους χα-
ρακτήρες τους, τις συνήθειές τους, τις σχέσεις τους με τους ανθρώπους κλπ.
Στην πραγματικότητα ο Ησίοδος αποπειράθηκε, για πρώτη φορά, να συγκεντρώ-
σει και να καταγράψει τους θρησκευτικούς μύθους και τους μύθους δημιουργίας
του Κόσμου, οι οποίοι ήταν διαδεδομένοι στην τότε γνωστή ελληνική επικράτεια
και το έπραξε όσο καλύτερα μπορούσε.
Αβίαστα μπορούμε να πούμε, πως ο Ησίοδος διαμόρφωσε με το έργο του μια πιο
συμπαγή μορφή της Ελληνικής μυθολογίας.
Στην Θεογονία του Ησίοδου προϋπάρχουν τρία στοιχεία, το Χάος, η Γαία και ο
Έρως. Αυτές οι τρεις μορφές δεν έχουν γεννηθεί η μία από την άλλη, αλλά είναι
αυτογέννητες και απλά εμφανίστηκαν η μία μετά την άλλη. Από τις τρεις αυτές
πρώτες θεότητες, μόνο ο Έρως δε γεννά απογόνους. Είναι αυτός, ο οποίος απο-
τελεί τη δύναμη έλξης, αυτός που ενώνει και ωθεί τις άλλες δυνάμεις στη δημι-
ουργία. Από το Χάος γεννήθηκαν το Έρεβος και η Νύχτα και από την ένωση των
δυο γεννήθηκαν ο Αιθέρας και η Ημέρα.
Πολύ αργότερα από τα σκοτεινά σπλάχνα της Νύχτας, προήλθαν ο Ύπνος και
ο Θάνατος, δυο αδέρφια που τόσο στενή σχέση έχουν μεταξύ τους και με τους
ανθρώπους. Επίσης από τη Νύχτα γεννήθηκαν η Απάτη και η Έριδα (Φιλονικία).
Η Απάτη ήταν μια δολοπλόκα θεά, η οποία κυρίευε τους ανθρώπους και τους
οδηγούσε σε άνομες πράξεις Η Έριδα έσπερνε τη διχόνοια ανάμεσα σε θεούς
και σε ανθρώπους. Τα τρομερά παιδιά της Έριδας ήταν ο Πόνος, η Λήθη (η λησ-
μονιά), ο Λιμός (η πείνα), οι Μάχες, οι Φόνοι, η Δυσνομία και ο Όρκος.
Η Γαία, χωρίς ερωτική πράξη, γεννά μόνη της τον Ουρανό, ο οποίος την προστα-
τεύει και έχει όση έκταση έχει και εκείνη. Γεννά επίσης τα Όρη και τον Πόντο.
Έτσι όλη η διαμόρφωση του Κόσμου ξεκινά από εκείνη.
Η Γαία είναι αυτή που δημιουργεί το Σύμπαν, γεννώντας ουσιαστικά όλα τα συσ-
τατικά του. Στη συνέχεια παραχωρεί μέρος από τις εξουσίες της στον Ουρανό και
από το σπέρμα του γεννά τον Ωκεανό, τον Κοίο, τον Κρείο, τον Υπερίωνα, τη Θεία,
τη Ρέα, τη Θέμιδα, τη Μνημοσύνη, τη Φοίβη, την Τηθύα.
Η Γαία γεννά ακόμη τους Τιτάνες, τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες (τρία
τέρατα, με πενήντα κεφάλια και εκατό χέρια).
Ο Ουρανός αντιμετωπίζει με περιφρόνηση τα παιδιά του και τα φυλακίζει στα
σπλάχνα της Γης, στα Τάρταρα, γεγονός που προκάλεσε την οργή της Γαίας.
Έτσι συμβουλεύει το γιο της Κρόνο, το μικρότερο από τους Τιτάνες, να πάρει την
εξουσία από τον πατέρα του.
Ο Κρόνος, με τη βοήθεια των Εκατόγχειρων και των Κυκλώπων, επιτίθεται στον
πατέρα του, τον ευνουχίζει με ένα τεράστιο δρεπάνι και του παίρνει την εξουσία.
Στο σημείο που πέφτει το αίμα του Ουρανού γεννιούνται οι Ερινύες, οι Γίγαντες,
οι Μελίες και από το χυμένο σπέρμα του γεννιέται η Αφροδίτη.
Μετά την ήττα του Ουρανού από τον Κρόνο, η Γαία έσμιξε ερωτικά με το γιο της
Πόντο. Από την ένωση αυτή προήλθαν όλες οι θεότητες που προσωποποιούν τις
δυνάμεις του υγρού στοιχείου, δηλαδή τη θάλασσα, τους ποταμούς, τις πηγές και
τις λίμνες. Παιδιά του Πόντου και της Γαίας ήταν ο Νηρέας, ο Θαύμος, η Ευρυβία,
ο Φόρκης και η Κητώ.
Εν τω μεταξύ ο Ουρανός προφητεύει πως κάποιο από τα παιδιά του Κρόνου θα
του πάρει την εξουσία. Ο Κρόνος για να διασφαλίσει την εξουσία του, καταβροχ-
θίζει όποιο παιδί γεννάει η σύζυγός του Ρέα. Καταπίνει στη σειρά τη Δήμητρα,
την Εστία, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα. Όταν γεννιέται ο Δίας, η Ρέα
έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί μια φασκιωμένη πέτρα, αντί για το μωρό και κρύ-
βει το βρέφος σε ένα σπήλαιο του όρους Δίκτη στην Κρήτη.
Όταν μεγαλώνει ο Δίας, ποτίζει με δηλητήριο στον Κρόνο και τον αναγκάζει να
βγάλει από την κοιλιά του τα αδέλφια του. Ο Κρόνος εξαγριώνεται και έτσι αρχίζει
ένας πόλεμος μεταξύ των νεώτερων και γηραιότερων θεών, ο οποίος είναι γνωστός
ως Τιτανομαχία ή ο πόλεμος των Τιτάνων.
Οι Τιτάνες καθοδηγούνται από τον Κρόνο, ο οποίος έχει ως συμμάχους τον Κοίο,
τον Κρείο, τον Υπερίωνα, τον Ιαπετό, τον Άτλαντα και τον Μενοίτιο.
Οι Ολύμπιοι έχουν ηγέτη τους το Δία, ο οποίος έχει στο πλευρό του, τους Εκατόγ-
χειρες, τους Κύκλωπες και τους Γίγαντες, οι οποίοι είχαν απελευθερωθεί από τα
Τάρταρα και ακόμη την Ήρα, την Εστία, τη Δήμητρα, τον Άδη, τον Ποσειδώνα
και δύο Ιαπετίδες, τον Επιμηθέα και τον Προμηθέα.
Μετά από έναν άγριο δεκάχρονο πόλεμο, ο οποίος συντάραξε ολόκληρο το Σύμπαν,
οι Ολύμπιοι θεοί βγήκαν τελικά νικητές. Μοίρασαν μεταξύ τους όλες τις εξουσίες.
Ο Δίας εξουσίαζε τον αέρα και τον ουρανό, ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και όλο το
υδάτινο στοιχείο και ο Άδης τον Κάτω Κόσμο. Η Γη αφέθηκε στην κοινή κυριαρχία
όλων των θεών. Στη συνέχεια οι Ολύμπιοι θεοί έκλεισαν τους Τιτάνες στα Τάρταρα.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Ωκεανός και οι Τιτανίδες (Θεία, Ρέα, Θέμις, Μνη-
μοσύνη, Φοίβη και Τηθύς) παρέμειναν ουδέτεροι, και γι' αυτό δεν τιμωρήθηκαν
από τον Δία. Οι Εκατόγχειρες παρέμειναν φύλακές τους, μέχρι τη στιγμή που ο Δίας
τους απελευθέρωσε όλους, εκτός από τον Άτλαντα.
Έτσι ξεκίνησε η εποχή της κυριαρχίας των Ολύμπιων θεών.
Ησίοδος. Κορυφαίος ποιητής και ραψωδός της πρώιμης αρχαιότητας. Γεννήθηκε
στα τέλη του 8ου αιώνα π.κ.ε, στην Άσκρα της Βοιωτίας, κοντά στον Ελικώνα.
Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Κύμη της Μικράς Ασίας.
Ο ίδιος πίστευε πως το χάρισμα της ποίησης του το έδωσαν οι επτά Μούσες, κόρες
του Δία και της Μνημοσύνης και γι αυτό συχνά επισκεπτόταν το όρος του Ελικώνα,
στο οποίο, σύμφωνα με το μύθο, κατοικούσαν οι Μούσες.
Από τα έργα του Ησίοδου, τρία σώζονται ολόκληρα και είναι : Θεογονία, Έργα και
Ημέραι και Ασπίς Ηρακλέους.
Όσο αφορά το θάνατό του, η παράδοση αναφέρει πως ο ποιητής πέθανε και τάφηκε
στην πατρίδα του την Άσκρα και μετά την καταστροφή της γενέτειράς του από τους
Θεσπιείς και τα οστά του μεταφέρθηκαν και ενταφιάσθηκαν στον Ορχομενό.
Μία δεύτερη αφήγηση, η οποία μάλλον αποτελεί μόνο έναν σωζόμενο θρύλο, διηγεί-
ται πως ο Ησίοδος σκοτώθηκε στην Οινόη της Λοκρίδας από τους Αμφιφάνη και Γανύκτορα, αδελφούς της Κρυμένης, την οποία ο Ησίοδος είχε διαφθείρει ερωτικά.
Κοσμάς Λεοντιάδης.
*Το παρόν, αποτελεί λήμμα από το υπό έκδοση τετράτομο έργο μου «Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό των Άστρων και των ουράνιων αντικειμένων».
Ελλήνων, μέσα από την μυθολογία τους, βασικά αναφερόμαστε στη «Θεογονία»,
την ποιητική ραψωδία του Ησίοδου. Το έργο εκτιμάται πως γράφτηκε περίπου
το 700 π.κ.ε και αποτελείται από 1032 εξάμετρα. Ο Ησίοδος χρησιμοποιεί έναν
συναρπαστικό αφηγηματικό τρόπο γραφής και παρουσίασης, ο οποίος είχε έντονη απήχηση, κυρίως στις επόμενες γενιές ποιητών και φιλοσόφων.
Μας παρέχει πλήθος πληροφοριών για τους θεούς και τις άλλες θεϊκές ή μυθικές
οντότητες του ελληνικού δωδεκάθεου, οι οποίες πλαισιώνονται με πληθώρα ερμη-
νειών και εξηγήσεων για τα γενεαλογικά δένδρα των θεών, τη ζωή τους, τους χα-
ρακτήρες τους, τις συνήθειές τους, τις σχέσεις τους με τους ανθρώπους κλπ.
Στην πραγματικότητα ο Ησίοδος αποπειράθηκε, για πρώτη φορά, να συγκεντρώ-
σει και να καταγράψει τους θρησκευτικούς μύθους και τους μύθους δημιουργίας
του Κόσμου, οι οποίοι ήταν διαδεδομένοι στην τότε γνωστή ελληνική επικράτεια
και το έπραξε όσο καλύτερα μπορούσε.
Αβίαστα μπορούμε να πούμε, πως ο Ησίοδος διαμόρφωσε με το έργο του μια πιο
συμπαγή μορφή της Ελληνικής μυθολογίας.
Στην Θεογονία του Ησίοδου προϋπάρχουν τρία στοιχεία, το Χάος, η Γαία και ο
Έρως. Αυτές οι τρεις μορφές δεν έχουν γεννηθεί η μία από την άλλη, αλλά είναι
αυτογέννητες και απλά εμφανίστηκαν η μία μετά την άλλη. Από τις τρεις αυτές
πρώτες θεότητες, μόνο ο Έρως δε γεννά απογόνους. Είναι αυτός, ο οποίος απο-
τελεί τη δύναμη έλξης, αυτός που ενώνει και ωθεί τις άλλες δυνάμεις στη δημι-
ουργία. Από το Χάος γεννήθηκαν το Έρεβος και η Νύχτα και από την ένωση των
δυο γεννήθηκαν ο Αιθέρας και η Ημέρα.
Πολύ αργότερα από τα σκοτεινά σπλάχνα της Νύχτας, προήλθαν ο Ύπνος και
ο Θάνατος, δυο αδέρφια που τόσο στενή σχέση έχουν μεταξύ τους και με τους
ανθρώπους. Επίσης από τη Νύχτα γεννήθηκαν η Απάτη και η Έριδα (Φιλονικία).
Η Απάτη ήταν μια δολοπλόκα θεά, η οποία κυρίευε τους ανθρώπους και τους
οδηγούσε σε άνομες πράξεις Η Έριδα έσπερνε τη διχόνοια ανάμεσα σε θεούς
και σε ανθρώπους. Τα τρομερά παιδιά της Έριδας ήταν ο Πόνος, η Λήθη (η λησ-
μονιά), ο Λιμός (η πείνα), οι Μάχες, οι Φόνοι, η Δυσνομία και ο Όρκος.
Η Γαία, χωρίς ερωτική πράξη, γεννά μόνη της τον Ουρανό, ο οποίος την προστα-
τεύει και έχει όση έκταση έχει και εκείνη. Γεννά επίσης τα Όρη και τον Πόντο.
Έτσι όλη η διαμόρφωση του Κόσμου ξεκινά από εκείνη.
Η Γαία είναι αυτή που δημιουργεί το Σύμπαν, γεννώντας ουσιαστικά όλα τα συσ-
τατικά του. Στη συνέχεια παραχωρεί μέρος από τις εξουσίες της στον Ουρανό και
από το σπέρμα του γεννά τον Ωκεανό, τον Κοίο, τον Κρείο, τον Υπερίωνα, τη Θεία,
τη Ρέα, τη Θέμιδα, τη Μνημοσύνη, τη Φοίβη, την Τηθύα.
Η Γαία γεννά ακόμη τους Τιτάνες, τους Κύκλωπες και τους Εκατόγχειρες (τρία
τέρατα, με πενήντα κεφάλια και εκατό χέρια).
Ο Ουρανός αντιμετωπίζει με περιφρόνηση τα παιδιά του και τα φυλακίζει στα
σπλάχνα της Γης, στα Τάρταρα, γεγονός που προκάλεσε την οργή της Γαίας.
Έτσι συμβουλεύει το γιο της Κρόνο, το μικρότερο από τους Τιτάνες, να πάρει την
εξουσία από τον πατέρα του.
Ο Κρόνος, με τη βοήθεια των Εκατόγχειρων και των Κυκλώπων, επιτίθεται στον
πατέρα του, τον ευνουχίζει με ένα τεράστιο δρεπάνι και του παίρνει την εξουσία.
Στο σημείο που πέφτει το αίμα του Ουρανού γεννιούνται οι Ερινύες, οι Γίγαντες,
οι Μελίες και από το χυμένο σπέρμα του γεννιέται η Αφροδίτη.
Μετά την ήττα του Ουρανού από τον Κρόνο, η Γαία έσμιξε ερωτικά με το γιο της
Πόντο. Από την ένωση αυτή προήλθαν όλες οι θεότητες που προσωποποιούν τις
δυνάμεις του υγρού στοιχείου, δηλαδή τη θάλασσα, τους ποταμούς, τις πηγές και
τις λίμνες. Παιδιά του Πόντου και της Γαίας ήταν ο Νηρέας, ο Θαύμος, η Ευρυβία,
ο Φόρκης και η Κητώ.
Εν τω μεταξύ ο Ουρανός προφητεύει πως κάποιο από τα παιδιά του Κρόνου θα
του πάρει την εξουσία. Ο Κρόνος για να διασφαλίσει την εξουσία του, καταβροχ-
θίζει όποιο παιδί γεννάει η σύζυγός του Ρέα. Καταπίνει στη σειρά τη Δήμητρα,
την Εστία, την Ήρα, τον Άδη και τον Ποσειδώνα. Όταν γεννιέται ο Δίας, η Ρέα
έδωσε στον Κρόνο να καταπιεί μια φασκιωμένη πέτρα, αντί για το μωρό και κρύ-
βει το βρέφος σε ένα σπήλαιο του όρους Δίκτη στην Κρήτη.
Όταν μεγαλώνει ο Δίας, ποτίζει με δηλητήριο στον Κρόνο και τον αναγκάζει να
βγάλει από την κοιλιά του τα αδέλφια του. Ο Κρόνος εξαγριώνεται και έτσι αρχίζει
ένας πόλεμος μεταξύ των νεώτερων και γηραιότερων θεών, ο οποίος είναι γνωστός
ως Τιτανομαχία ή ο πόλεμος των Τιτάνων.
Οι Τιτάνες καθοδηγούνται από τον Κρόνο, ο οποίος έχει ως συμμάχους τον Κοίο,
τον Κρείο, τον Υπερίωνα, τον Ιαπετό, τον Άτλαντα και τον Μενοίτιο.
Οι Ολύμπιοι έχουν ηγέτη τους το Δία, ο οποίος έχει στο πλευρό του, τους Εκατόγ-
χειρες, τους Κύκλωπες και τους Γίγαντες, οι οποίοι είχαν απελευθερωθεί από τα
Τάρταρα και ακόμη την Ήρα, την Εστία, τη Δήμητρα, τον Άδη, τον Ποσειδώνα
και δύο Ιαπετίδες, τον Επιμηθέα και τον Προμηθέα.
Μετά από έναν άγριο δεκάχρονο πόλεμο, ο οποίος συντάραξε ολόκληρο το Σύμπαν,
οι Ολύμπιοι θεοί βγήκαν τελικά νικητές. Μοίρασαν μεταξύ τους όλες τις εξουσίες.
Ο Δίας εξουσίαζε τον αέρα και τον ουρανό, ο Ποσειδώνας τη θάλασσα και όλο το
υδάτινο στοιχείο και ο Άδης τον Κάτω Κόσμο. Η Γη αφέθηκε στην κοινή κυριαρχία
όλων των θεών. Στη συνέχεια οι Ολύμπιοι θεοί έκλεισαν τους Τιτάνες στα Τάρταρα.
Κατά τη διάρκεια του πολέμου ο Ωκεανός και οι Τιτανίδες (Θεία, Ρέα, Θέμις, Μνη-
μοσύνη, Φοίβη και Τηθύς) παρέμειναν ουδέτεροι, και γι' αυτό δεν τιμωρήθηκαν
από τον Δία. Οι Εκατόγχειρες παρέμειναν φύλακές τους, μέχρι τη στιγμή που ο Δίας
τους απελευθέρωσε όλους, εκτός από τον Άτλαντα.
Έτσι ξεκίνησε η εποχή της κυριαρχίας των Ολύμπιων θεών.
Ησίοδος. Κορυφαίος ποιητής και ραψωδός της πρώιμης αρχαιότητας. Γεννήθηκε
στα τέλη του 8ου αιώνα π.κ.ε, στην Άσκρα της Βοιωτίας, κοντά στον Ελικώνα.
Η καταγωγή του πατέρα του ήταν από την Κύμη της Μικράς Ασίας.
Ο ίδιος πίστευε πως το χάρισμα της ποίησης του το έδωσαν οι επτά Μούσες, κόρες
του Δία και της Μνημοσύνης και γι αυτό συχνά επισκεπτόταν το όρος του Ελικώνα,
στο οποίο, σύμφωνα με το μύθο, κατοικούσαν οι Μούσες.
Από τα έργα του Ησίοδου, τρία σώζονται ολόκληρα και είναι : Θεογονία, Έργα και
Ημέραι και Ασπίς Ηρακλέους.
Όσο αφορά το θάνατό του, η παράδοση αναφέρει πως ο ποιητής πέθανε και τάφηκε
στην πατρίδα του την Άσκρα και μετά την καταστροφή της γενέτειράς του από τους
Θεσπιείς και τα οστά του μεταφέρθηκαν και ενταφιάσθηκαν στον Ορχομενό.
Μία δεύτερη αφήγηση, η οποία μάλλον αποτελεί μόνο έναν σωζόμενο θρύλο, διηγεί-
ται πως ο Ησίοδος σκοτώθηκε στην Οινόη της Λοκρίδας από τους Αμφιφάνη και Γανύκτορα, αδελφούς της Κρυμένης, την οποία ο Ησίοδος είχε διαφθείρει ερωτικά.
Κοσμάς Λεοντιάδης.
*Το παρόν, αποτελεί λήμμα από το υπό έκδοση τετράτομο έργο μου «Εγκυκλοπαιδικό Λεξικό των Άστρων και των ουράνιων αντικειμένων».
Καταπληκτικό κείμενο.....
ΑπάντησηΔιαγραφήΥΠΕΡΟΧΟ ΚΑΙ ΚΑΤΑΝΟΗΤΟ.....
ΑπάντησηΔιαγραφή