Όρος της βιολογίας με τον οποίο χαρακτηρίζονται οι υδρόβιοι οργανισμοί που ζουν στη
μάζα του νερού και δεν διαθέτουν ικανότητα ενεργητικής κίνησης, αλλά μεταφέρονται
παθητικά από τα κύματα και τα ρεύματα. Ο όρος πλαγκτόν, που προέρχεται από το ελλη-
νικό ρήμα πλανώμαι, επινοήθηκε από τον Γερμανό φυσιολόγο και βιολόγο Βίκτορ Χένσεν
(1835 - 1924). Ο Χένσεν διέκρινε τους πελαγικούς, υδρόβιους οργανισμούς στο πλακτόν
και στο νηκτόν. Στο τελευταίο περιέλαβε όλους τους οργανισμούς που είναι ικανοί να
μετακινούνται ενεργητικά στη μάζα του νερού. Οι όροι πλαγκτόν και νηκτόν αντιπαραβάλ-
λονται με την έννοια του βένθους, το οποίο αναφέρεται στους οργανισμούς του βυθού.
Το πλαγκτόν μπορεί να αποτελείται από φύκη (φυτοπλαγκτόν), μικροσκοπικά ζώα
(ζωοπλαγκτόν), πρωτόζωα, βακτήρια και μύκητες. Διακρίνεται, επίσης, σε θαλάσσιο
πλαγκτόν και σε πλαγκτόν του γλυκού νερού· το πρώτο είναι πλουσιότερο σε είδη από
το δεύτερο. Οι πλαγκτονικοί οργανισμοί μπορούν να έχουν μικροσκοπικές διαστάσεις
(μικροπλαγκτόν), μεσαίες (μεσοπλαγκτόν) ή σχετικά μεγάλες (μακροπλαγκτόν).
Το ζωοπλαγκτόν αποτελείται κυρίως από μικροσκοπικά ασπόνδυλα, από αβγά και προ-
νύμφες μεγαλύτερων ζώων (μαλακίων, καρκινοειδών, εχινοδέρμων, δακτυλιοσκωλήκων,
ψαριών κ.ά.) και από μονοκύτταρους οργανισμούς (πρωτόζωα). Μεγαλύτερο ποσοστό του
ζωοπλαγκτού καταλαμβάνουν τα κωπήποδα καρκινοειδή πολυάριθμα είναι επίσης τα
μαλακόστρακα καρκινοειδή της τάξης των ευφαυσεωδών, γνωστά με την κοινή ονομασία
κριλ, τα οποία αποτελούν κατά μεγάλο μέρος την τροφή των φαλαινών.
Με βάση τον ορισμό του Χένσεν, το ζωοπλαγκτόν διακρίνεται επιπλέον σε ολοπλαγκτόν
και σε μεροπλαγκτόν: το πρώτο περιλαμβάνει τα ζωικά είδη που ζουν πλαγκτονικά σε
όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει τα είδη που είναι
πλαγκτονικά μόνο κατά τη διάρκεια ορισμένων σταδίων του κύκλου ζωής τους, που είναι
συνήθως τα προνυμφικά. Το φυτοπλαγκτόν, το οποίο συναντάται από την επιφάνεια του
νερού και φτάνει μέχρι βάθος όπου υπάρχει αρκετό φως για να γίνει η φωτοσύνθεση
(ευφωτική ζώνη), αποτελείται από φύκη. Σπουδαιότερα είναι τα διάτομα και τα δινομα-
στιγωτά, μονοκύτταρα φύκη τα οποία αποτελούν περίπου το 90% του φυτοπλαγκτού.
Τα φύκη είναι απαραίτητα για την επιβίωση των ζωικών οργανισμών, γιατί με τη
φωτοσύνθεση οξυγονώνουν το νερό και αποτελούν σημαντικό τμήμα της τροφής του
ζωοπλαγκτού, το οποίο με τη σειρά του τρέφει ζώα μεγαλύτερων διαστάσεων.
Το φυτοπλαγκτόν αποτελεί δηλαδή τη βάση της τροφικής αλυσίδας των υδάτινων
οικοσυστημάτων. Εκτός από το ζωντανό πλαγκτόν, μεγάλη σπουδαιότητα για τη διατ-
ροφή των ζώων που ζουν σε μεγάλα βάθη παρουσιάζει και το νεκρό π. (φυτοπλαγκτόν
ή ζωοπλαγκτόν). Κάποια είδη φυτοπλαγκτού μπορεί να εμφανιστούν σε μεγάλη αφθο-
νία αν υπάρξουν οι κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες, μεταβάλλοντας ακόμα και
τον χρωματισμό της θάλασσας σε πράσινο, καφέ ή ακόμα και κόκκινο. Τα πλαγκτονικά
βακτήρια και οι μύκητες παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποικοδόμηση των οργανικών
ουσιών και στην απελευθέρωση των διαλυμένων στο νερό θρεπτικών συστατικών.
Πολλοί πλαγκτονικοί οργανισμοί, εκτός από τις οριζόντιες μετακινήσεις που οφείλονται
στα ρεύματα, πραγματοποιούν και ημερήσιες ή εποχιακές κάθετες μετακινήσεις σε διά-
φορα βάθη, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος, όπως είναι το φως, η θερμοκ-
ρασία και η ποσότητα της διαθέσιμης διατροφής ή του σταδίου του κύκλου ζωής τους.
Οι μετακινήσεις αυτές του π. είναι σπουδαιότατες, γιατί από αυτές εξαρτώνται οι μετα-
κινήσεις των ψαριών και των κητωδών που τρέφονται από αυτά. Η συγκέντρωση και η
διανομή του πλαγκτόν επηρεάζεται σημαντικά και από τις φυσικές και χημικές μεταβολές
του νερού. Για τη μελέτη του, το πλαγκτόν συλλέγεται με δίχτυα. Υπάρχουν επίσης συστή-
ματα που επιτρέπουν τη σύλληψη του πλαγκτονικού υλικού χωριστά στα διάφορα στρώ-
ματα του νερού, ώστε να καθορίζεται η αφθονία και η κατανομή του π. στα διάφορα βάθη.
Οι πλαγκτονικοί οργανισμοί με πολύ μικρές διαστάσεις (μικρότερες του 1/100 του
χιλιοστού) δεν μπορούν να συγκρατηθούν ούτε και από τα πυκνότερα δίχτυα, γι’ αυτό
συλλέγονται με τη δημιουργία ιζημάτων ή με φυγοκέντρηση δειγμάτων νερού.
Πηγή πληροφοριών : ygeiaonline.gr
μάζα του νερού και δεν διαθέτουν ικανότητα ενεργητικής κίνησης, αλλά μεταφέρονται
παθητικά από τα κύματα και τα ρεύματα. Ο όρος πλαγκτόν, που προέρχεται από το ελλη-
νικό ρήμα πλανώμαι, επινοήθηκε από τον Γερμανό φυσιολόγο και βιολόγο Βίκτορ Χένσεν
(1835 - 1924). Ο Χένσεν διέκρινε τους πελαγικούς, υδρόβιους οργανισμούς στο πλακτόν
και στο νηκτόν. Στο τελευταίο περιέλαβε όλους τους οργανισμούς που είναι ικανοί να
μετακινούνται ενεργητικά στη μάζα του νερού. Οι όροι πλαγκτόν και νηκτόν αντιπαραβάλ-
λονται με την έννοια του βένθους, το οποίο αναφέρεται στους οργανισμούς του βυθού.
Το πλαγκτόν μπορεί να αποτελείται από φύκη (φυτοπλαγκτόν), μικροσκοπικά ζώα
(ζωοπλαγκτόν), πρωτόζωα, βακτήρια και μύκητες. Διακρίνεται, επίσης, σε θαλάσσιο
πλαγκτόν και σε πλαγκτόν του γλυκού νερού· το πρώτο είναι πλουσιότερο σε είδη από
το δεύτερο. Οι πλαγκτονικοί οργανισμοί μπορούν να έχουν μικροσκοπικές διαστάσεις
(μικροπλαγκτόν), μεσαίες (μεσοπλαγκτόν) ή σχετικά μεγάλες (μακροπλαγκτόν).
Το ζωοπλαγκτόν αποτελείται κυρίως από μικροσκοπικά ασπόνδυλα, από αβγά και προ-
νύμφες μεγαλύτερων ζώων (μαλακίων, καρκινοειδών, εχινοδέρμων, δακτυλιοσκωλήκων,
ψαριών κ.ά.) και από μονοκύτταρους οργανισμούς (πρωτόζωα). Μεγαλύτερο ποσοστό του
ζωοπλαγκτού καταλαμβάνουν τα κωπήποδα καρκινοειδή πολυάριθμα είναι επίσης τα
μαλακόστρακα καρκινοειδή της τάξης των ευφαυσεωδών, γνωστά με την κοινή ονομασία
κριλ, τα οποία αποτελούν κατά μεγάλο μέρος την τροφή των φαλαινών.
Με βάση τον ορισμό του Χένσεν, το ζωοπλαγκτόν διακρίνεται επιπλέον σε ολοπλαγκτόν
και σε μεροπλαγκτόν: το πρώτο περιλαμβάνει τα ζωικά είδη που ζουν πλαγκτονικά σε
όλη τη διάρκεια του κύκλου ζωής τους, ενώ το δεύτερο περιλαμβάνει τα είδη που είναι
πλαγκτονικά μόνο κατά τη διάρκεια ορισμένων σταδίων του κύκλου ζωής τους, που είναι
συνήθως τα προνυμφικά. Το φυτοπλαγκτόν, το οποίο συναντάται από την επιφάνεια του
νερού και φτάνει μέχρι βάθος όπου υπάρχει αρκετό φως για να γίνει η φωτοσύνθεση
(ευφωτική ζώνη), αποτελείται από φύκη. Σπουδαιότερα είναι τα διάτομα και τα δινομα-
στιγωτά, μονοκύτταρα φύκη τα οποία αποτελούν περίπου το 90% του φυτοπλαγκτού.
Τα φύκη είναι απαραίτητα για την επιβίωση των ζωικών οργανισμών, γιατί με τη
φωτοσύνθεση οξυγονώνουν το νερό και αποτελούν σημαντικό τμήμα της τροφής του
ζωοπλαγκτού, το οποίο με τη σειρά του τρέφει ζώα μεγαλύτερων διαστάσεων.
Το φυτοπλαγκτόν αποτελεί δηλαδή τη βάση της τροφικής αλυσίδας των υδάτινων
οικοσυστημάτων. Εκτός από το ζωντανό πλαγκτόν, μεγάλη σπουδαιότητα για τη διατ-
ροφή των ζώων που ζουν σε μεγάλα βάθη παρουσιάζει και το νεκρό π. (φυτοπλαγκτόν
ή ζωοπλαγκτόν). Κάποια είδη φυτοπλαγκτού μπορεί να εμφανιστούν σε μεγάλη αφθο-
νία αν υπάρξουν οι κατάλληλες περιβαλλοντικές συνθήκες, μεταβάλλοντας ακόμα και
τον χρωματισμό της θάλασσας σε πράσινο, καφέ ή ακόμα και κόκκινο. Τα πλαγκτονικά
βακτήρια και οι μύκητες παίζουν σημαντικό ρόλο στην αποικοδόμηση των οργανικών
ουσιών και στην απελευθέρωση των διαλυμένων στο νερό θρεπτικών συστατικών.
Πολλοί πλαγκτονικοί οργανισμοί, εκτός από τις οριζόντιες μετακινήσεις που οφείλονται
στα ρεύματα, πραγματοποιούν και ημερήσιες ή εποχιακές κάθετες μετακινήσεις σε διά-
φορα βάθη, ανάλογα με τις συνθήκες του περιβάλλοντος, όπως είναι το φως, η θερμοκ-
ρασία και η ποσότητα της διαθέσιμης διατροφής ή του σταδίου του κύκλου ζωής τους.
Οι μετακινήσεις αυτές του π. είναι σπουδαιότατες, γιατί από αυτές εξαρτώνται οι μετα-
κινήσεις των ψαριών και των κητωδών που τρέφονται από αυτά. Η συγκέντρωση και η
διανομή του πλαγκτόν επηρεάζεται σημαντικά και από τις φυσικές και χημικές μεταβολές
του νερού. Για τη μελέτη του, το πλαγκτόν συλλέγεται με δίχτυα. Υπάρχουν επίσης συστή-
ματα που επιτρέπουν τη σύλληψη του πλαγκτονικού υλικού χωριστά στα διάφορα στρώ-
ματα του νερού, ώστε να καθορίζεται η αφθονία και η κατανομή του π. στα διάφορα βάθη.
Οι πλαγκτονικοί οργανισμοί με πολύ μικρές διαστάσεις (μικρότερες του 1/100 του
χιλιοστού) δεν μπορούν να συγκρατηθούν ούτε και από τα πυκνότερα δίχτυα, γι’ αυτό
συλλέγονται με τη δημιουργία ιζημάτων ή με φυγοκέντρηση δειγμάτων νερού.
Πηγή πληροφοριών : ygeiaonline.gr
